İstanbul'u anlatan eşsiz gravürler

Osmanlı Devleti padişahı Sultan III. Selim devrinin saltanat mimarı ve ressamı Fransız asıllı Antoine Ignace Melling, İstanbul’da kaldığı 18 yıl boyunca, şehrin manzaralarının gravürlerini yapmıştı. Bu gravürler sayesinde bugün payitahtın tarihini, kültürünü, günlük yaşamını, saray hayatını ve insanlarını ayrıntılı biçimde anlayabilmek mümkün oldu. Eğer bu gravürler olmasaydı, çeşitli sebeplerle yok olan eşsiz ahşap yapıları, İstanbul kıyıları ve köylerinin 18. yüzyıldaki görünüşleri hakkında bilgi sahibi olamayacaktık.

AYRINTILI ÇİZİMLER

Antoine Ignace Melling, görevde bulunduğu süre zarfında padişahın kız kardeşi Hatice Sultan’ın huzuruna çıkma şerefine erişmiş, böylece hareme girme ve resmetme ayrıcalığına erişmiş nadir yabancılardan biri olmuştur. Melling’in eşsiz eserleri, İstanbul’un günlük yaşamını, sarayı ve çevresini, mimari dokusunu, dönemin ruhunu ayrıntılı bir şekilde yansıtmaktadır. ‘İstanbul ve Boğaz Kıyılarına Pitoresk Seyahat’ adlı eserde Melling’in İstanbul’a bakışını hem gravürlerle hem de metinleriyle bulmak mümkündür. Böylece eser, eşsiz bir İstanbul panoraması sunuyor. 

Osmanlı sarayında bir harem/Beşiktaş Sarayı

İstanbul’da olduğu süre boyunca şehre hem birbirinden özel mimari eserler kazandırdı hem de birbirinden farklı noktalardan İstanbul’a bakarak, şehrin görünümlerini değişik açılardan yaptı. Bu eşsiz gravürler arasında Sarayburnu’ndan Kâğıthane’ye, Adalar’dan Pera’ya kadar İstanbul’un birçok köşesi özenli bir şekilde görülüyor. Melling’in gravürlerinde, şehrin gündoğumu ve günbatımı da görünüme özel olarak tasarlanmıştır.

İLK PARİS’TE YAYIMLANDI

İstanbul’a geldiğinde 21 yaşında olan Melling, 1784 yılında Osmanlı İmparatorluğu’nun Rusya Büyükelçisi tarafından şehre getirilmişti. İstanbul’da kaldığı 10 yıl boyunca Pera tepeleri, Galata Kulesi, Üsküdar sırtları ve Haliç’ten çizdiği gravürlerle şehrin tarihini ölümsüzleştiren sanatçı, 1803 yılında Paris’e döner ve iki yıl sonra ‘İstanbul ve Boğaz Kıyılarına Pitoresk Seyahat’ adlı eserini yayımlar. Paris’te büyük ses getiren eser, 1969’da Türkiye’de yayımlanır. Eserde yer alan 48 gravür ve üç harita son derece ilgi çekicidir. Eserde yalnızca gravürler değil, Melling’in şehre dair notları da yer almaktadır. Demirören Yayınları da eserin tıpkı basımını okuyucuyla buluşturdu.?()

TARİHÇİ VE YAZARLARDAN KİTABA ÖVGÜ: ETKİLEYİCİ BİR ESER

- Demirören Yayınları tarafından ‘İstanbul ve Boğaz Kıyılarına Pitoresk Seyahat’ kitabı özel kutusunda, pelür kâğıda sarılı, çantalı sertifikalı olarak kişiye özel tasarlandı. Türkiye’nin önde gelen yazar ve yayıncıları, ‘İstanbul ve Boğaz Kıyılarına Pitoresk Seyahat’ kitabının tıpkı basımından memnun olduklarını dile getirdi. 

- Tarihçi Prof. Dr. İlber Ortaylı: “Melling tam bir 18. yüzyıl insanıdır. Melling’in öbür Osmanlı gravürcülerinden farkı, arazinin ölçümünü iyi bilmesi ve şekilleri iyi tespit etmesidir. Çoğunun yaptığı hataları, bilhassa kubbe çizerken filan Melling’te görmüyorsunuz.”

-Yazar, eleştirmen Doğan Hızlan: “Melling’in kitabı belgesel, edebi açıdan da belgesel, çizim açısından da belgesel. Bu kitap olmasa İstanbul’u tanıyamazdık.”

-Yayıncı Turgay Erol: “Bu nadide eserin Demirören Yayınları tarafından basılıyor olması çok büyük bir hizmet. Her şeyden önce orijinalini görme imkânı olmayan ve fakat tarihe ilgisi olan, İstanbul’a ilgisi olan insanlar için bulunmaz bir nimet.”

‘NİTELİKLİ BİR KAYNAK’

-Araştırmacı Hasan Mert Kaya: “Bu eser araştırmacılar için çok nitelikli bir kaynak.”